Pierwszy rok życia dziecka to czas niezwykle dynamicznych zmian – maluch nie tylko rośnie w oczach, ale również intensywnie rozwija się jego układ ruchu: kości, stawy i mięśnie. To właśnie teraz kształtują się podstawy prawidłowej postawy, chodu i ogólnej sprawności fizycznej. Jak rodzice mogą wspierać ten proces? Co powinno ich zaniepokoić? I kiedy warto skonsultować się z lekarzem?
Ruch to zdrowie – nawet u najmłodszych
Już w życiu płodowym dziecko porusza się w macicy, a po narodzinach kontynuuje tę „aktywność fizyczną”, choć na początku bardzo nieskoordynowaną. Te ruchy są jednak niezwykle ważne – to dzięki nim mięśnie się wzmacniają, a stawy i kości uczą się pracować w harmonii. Właśnie dlatego lekarze tak dużą wagę przykładają do wczesnych etapów rozwoju motorycznego.
Kamienie milowe w rozwoju motorycznym
Układ kostno-stawowy nie rozwija się w oderwaniu od reszty ciała. Jego funkcjonowanie jest ściśle związane z układem nerwowym i mięśniowym. Wśród tzw. kamieni milowych rozwoju ruchowego, które powinno osiągać zdrowe niemowlę, znajdują się m.in.:
- 2–3 miesiąc – unoszenie główki w leżeniu na brzuszku, pierwsze podpory na przedramionach
- 4–5 miesiąc – obracanie się z pleców na brzuch i odwrotnie
- 6–7 miesiąc – siadanie z podparciem, pełzanie
- 8–10 miesiąc – samodzielne siedzenie, raczkowanie
- ok. 12 miesiąc – pierwsze kroki
Pamiętajmy, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie, ale znaczne opóźnienia w osiąganiu tych etapów mogą wskazywać na zaburzenia w rozwoju układu kostno-stawowego lub nerwowego.
Na co warto zwracać uwagę?
Rodzice są zazwyczaj pierwszymi osobami, które zauważają ewentualne nieprawidłowości. Oto sygnały, które powinny skłonić do konsultacji ze specjalistą:
- asymetria ułożeniowa – np. dziecko częściej obraca główkę tylko w jedną stronę lub wygina ciało w literę C
- brak ruchów jedną kończyną (np. nóżką)
- sztywność lub wiotkość mięśni
- trudności z podnoszeniem główki nawet po 3. miesiącu życia
- niechęć do leżenia na brzuszku
Jednym z badań profilaktycznych, które pozwalają ocenić prawidłowy rozwój stawów biodrowych u niemowląt, jest USG bioderek. Wykonywane najczęściej między 6. a 12. tygodniem życia, pozwala wcześnie wykryć ewentualną dysplazję – czyli niedorozwój panewki stawu biodrowego.
Jak wspierać zdrowy rozwój?
Wbrew pozorom, wspomaganie rozwoju układu ruchu nie wymaga zaawansowanych metod. To raczej codzienne drobne działania, które mają ogromne znaczenie:
- Czas na brzuszku – już od pierwszych dni życia warto kilka razy dziennie układać dziecko na brzuchu, oczywiście pod opieką dorosłych. To wzmacnia mięśnie karku, pleców i ramion.
- Noszenie dziecka w odpowiedni sposób – najlepiej w pozycji „brzuszek do brzuszka”, zapewniając podparcie dla kręgosłupa i głowy.
- Unikanie chodzików i zbyt wczesnego sadzania – układ kostny dziecka nie jest jeszcze gotowy na takie obciążenia.
- Zabawy wspierające ruch – np. turlanie piłki, zachęcanie do sięgania po zabawki, raczkowania przez tunel z poduszek.
W razie jakichkolwiek wątpliwości warto skonsultować się z pediatrą, a w razie potrzeby – z fizjoterapeutą dziecięcym.
Podsumowanie
Rozwój układu kostno-stawowego to proces, który w dużej mierze zachodzi samoistnie – ale rodzice mogą go uważnie obserwować i wspierać poprzez odpowiednie zabawy i pielęgnację. Im wcześniej zostaną wychwycone nieprawidłowości, tym większa szansa na ich skuteczne leczenie. Regularne wizyty kontrolne, w tym badania takie jak USG bioderek, są ważnym elementem profilaktyki zdrowotnej już od pierwszych tygodni życia.
Bibliografia:
H. Pietrzak, „Rozwój psychoruchowy dziecka w pierwszym roku życia”, PZWL, 2021
M. Kutzner-Kozińska, „Fizjoterapia niemowląt – co warto wiedzieć”, Forum Pediatrii, 2020
A. Dębiec-Bąk, „Zalecenia dotyczące pielęgnacji neurorozwojowej niemowląt”, Standardy Medyczne, 2022